تأثیر تعرفه‌ها و نوسانات اقتصادی بر مدیریت ناوگان

از افزایش احتمالی قیمت خودرو گرفته تا بالا رفتن هزینه‌های تعمیر و نگهداری، تقریباً تمامی جنبه‌های عملیات ناوگان تحت تأثیر تعرفه‌ها قرار می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین تأثیرات تعرفه‌های پیشنهادی شامل موارد زیر است:

• تأمین خودرو: به‌دلیل وابستگی قابل‌توجه قطعات خودرو به منابع بین‌المللی، افزایش قیمت‌ها نه‌تنها در خودروهای وارداتی بلکه در خودروهای تولید داخل نیز اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
• هزینه‌های نگهداری: تعرفه‌ها بر تمامی بخش‌های تعمیر و نگهداری ناوگان، از جمله تعویض لاستیک، سرویس‌های پیشگیرانه و تعمیرات تأثیر گذاشته و هزینه کلی را افزایش می‌دهند.
• بودجه ناوگان: افزایش هزینه‌ها ممکن است موجب انحراف بودجه‌ریزی ناوگان از مسیر اصلی خود شده و نیاز به بازنگری‌های پی‌درپی داشته باشد.

همچنین، افزایش تعرفه‌ها ممکن است بر نرخ اجاره، لیزینگ و ارزش فروش مجدد خودروها تأثیر بگذارد. هرچند پیش‌بینی می‌شود که بازار خودروهای دست دوم رشد کند، اما این نوسانات برنامه‌ریزی بلندمدت را دشوارتر خواهند کرد.

• چه اقداماتی برای مدیریت بهتر این چالش‌ها لازم است؟

در چنین شرایطی، در نظر گرفتن رویکردی پیشگیرانه، گام نخست و حیاتی است. مدیران ناوگان باید تغییرات تعرفه‌ای و روندهای هوشمندسازی ناوگان را به‌طور مستمر رصد کنند تا از تصمیمات ناگهانی و ناپایدار جلوگیری کنند. این رویکرد پیشگیرانه باید شامل اقدامات زیر باشد:

• بررسی منابع جایگزین برای تأمین قطعات
• مذاکره مجدد با تأمین‌کنندگان برای تنظیم قراردادها
• پایبندی به زمان‌بندی تعویض خودروها (خودروهای جدیدتر اغلب بهره‌وری سوخت بالاتری دارند و هزینه‌های نگهداری کمتری به همراه می‌آورند.)
• سرمایه‌گذاری روی خودروهای برقی یا کم‌مصرف، در صورت منطقی بودن هزینه‌ها
• هماهنگی نزدیک با بخش مالی سازمان برای درک بهتر تأثیرات احتمالی تعرفه‌ها

در نهایت، برنامه‌ریزی و سازگاری کلید عبور از این چالش‌ها است. با کمی خلاقیت و دید بلندمدت، مدیران ناوگان می‌توانند مسیر را هموار نگه دارند و عملکرد سازمان را به‌طور پایدار حفظ کنند.

بیشتر بخوانید:

راهنمای کامل آشنایی با سامانه مدیریت هوشمند ناوگان

چالش‌ها و راهکارهای تأمین خودروهای ناوگان

در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران ناوگان، ایجاد تعادل میان گسترش شبکه تأمین‌کنندگان و برنامه‌ریزی برای نوسازی ناوگان بود؛ تعادلی که نقش مهمی در حفظ تاب‌آوری، کاهش هزینه‌ها و ارتقای بهره‌وری ایفا می‌کند.

تجربه سال‌های اخیر ، از بلایای طبیعی گرفته تا اختلالات جهانی در زنجیره تأمین، به‌روشنی نشان داده که وابستگی به یک تأمین‌کننده خاص می‌تواند ریسک‌های جدی به همراه داشته باشد. آمارهای منتشرشده در وبسایت Mckinsey حاکی از آن‌اند که تقریباً تمامی شرکت‌ها در سال گذشته با اختلالات قابل‌توجهی در زنجیره تأمین مواجه شده‌اند؛ به‌طوری‌که ۴۹٪ آن‌ها مشکلات عمده‌ای در برنامه‌ریزی گزارش کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

۶ راهکار کلیدی برای بهینه سازی سیستم مدیریت ناوگان کسب‌وکارها

• برنامه‌ریزی استراتژیک برای تعویض خودروها

در شرایط فعلی که هزینه‌ها و نرخ تورم به سرعت در حال افزایش است، برنامه‌ریزی دقیق برای تعویض خودروهای ناوگان نه‌تنها یک اقدام هوشمندانه، بلکه امری ضروری است. اگرچه ممکن است نگه‌داشتن خودروهای قدیمی در نگاه اول به‌عنوان یک روش به‌صرفه به نظر برسد، اما این تصمیم معمولاً منجر به خرابی‌های غیرمنتظره، توقف‌های عملیاتی و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری می‌شود.

علاوه‌بر این، استفاده مداوم از خودروهای فرسوده می‌تواند بهره‌وری عملیاتی را کاهش داده و فشار زیادی به منابع مالی سازمان وارد کند؛ به‌ویژه اگر مجبور به اجاره خودرو برای جبران کمبودها شوید. در چنین شرایطی، برنامه‌ریزی استراتژیک برای تعویض خودروها، نقشی حیاتی در کنترل هزینه‌ها و حفظ کارایی ناوگان ایفا می‌کند.

همچنین، همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تعرفه‌ها و نوسانات اقتصادی می‌توانند منجر به کمبود خودرو و افزایش قیمت‌ها شوند. بنابراین، داشتن برنامه‌ای دقیق و مبتنی‌بر داده برای تعویض خودروها، به مدیران ناوگان این امکان را می‌دهد که در برابر این تغییرات آماده باشند. این رویکرد نه‌تنها به مدیریت هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه کاملاً هم‌راستا با روندهای هوشمندسازی ناوگان است.

مدیریت پایدار ناوگان؛ از داده‌محوری تا لجستیک سبز

در دنیای پرشتاب امروز، پایش مداوم داده‌های ناوگان به یک ضرورت راهبردی تبدیل شده است. شاخص‌هایی مثل میزان کارکرد خودرو، مصرف سوخت و هزینه‌های تعمیرات، می‌توانند تصویری شفاف از وضعیت ناوگان ارائه دهند و به شناسایی خودروهایی که از نظر اقتصادی به‌صرفه نیستند، کمک کنند. تدوین سیاست مشخص برای زمان تعویض خودرو، مدیران را در تشخیص بهترین زمان جایگزینی خودروها یاری می‌دهد و نه‌تنها منجر به تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر می‌شود، بلکه بهره‌وری بلندمدت و مقرون‌به‌صرفه‌ای را برای سازمان به‌همراه می‌آورد.

با این حال، تصمیم‌گیری هوشمندانه صرفاً محدود به مدیریت دارایی‌ها نیست؛ بلکه ایجاد تعادل بین هزینه اولیه خرید خودرو جدید و هزینه‌های ناشی از توقف عملیات، تعمیرات و جایگزینی نیز اهمیت دارد؛ چراکه هدف نهایی، پایداری عملکرد ناوگان و پیشگیری از چالش‌های آینده است.

بیشتر بخوانید:

از ردیابی خودرو تا کاهش مصرف سوخت با نرم‌افزار مدیریت هوشمند ناوگان

• حرکت به‌سمت ناوگان سبز و چالش‌های آن

بازار خودروهای برقی طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته، اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۵ سهم این خودروها حدود ۹.۱٪ باقی می‌ماند. این آمار، از یک‌سو نشان‌دهنده بلوغ اولیه این بازار است و از سوی دیگر، نویددهنده ظرفیت بالای رشد آن در سال‌های پیش‌رو. کسب‌وکارهایی که پایداری را در اولویت قرار می‌دهند، می‌توانند زودتر از دیگران وارد این مسیر سبز شوند و مزیت رقابتی به‌دست آورند.

با این‌که خودروهای تمام‌برقی آینده‌ درخشانی دارند، اما به‌دلیل کمبود زیرساخت‌های شارژ، هنوز برای همه سازمان‌ها گزینه‌ای عملی نیستند. در چنین شرایطی، خودروهای هیبریدی می‌توانند برای شروع، یک انتخاب هوشمندانه باشند؛ چرا که بین عملکرد مطلوب و مصرف سوخت بهینه، تعادل خوبی ایجاد می‌کنند. از طرفی، خودروهایی با سوخت CNG یا هیدروژن هم کم‌کم وارد بازار می‌شوند و در مناطقی که زیرساخت‌ لازم وجود دارد، می‌توانند گزینه‌ای مناسب و سازگار با محیط زیست محسوب شوند.

• ارزیابی راهکارهای کاهش آلایندگی در ناوگان‌ها

در مسیر دستیابی به اهداف کربن‌زدایی، انتخاب یک راهبرد متناسب با ویژگی‌ها و نیازهای هر ناوگان، اهمیت بسزایی دارد. تصمیم‌گیری هوشمندانه در این زمینه، نیازمند بررسی دقیق گزینه‌های موجود و در نظر گرفتن محدودیت‌های عملیاتی، زیرساختی و زیست‌محیطی است.

• خودروهای هیبریدی در ناوگان‌های سبک

یکی از راهکارهای قابل اتکا برای ناوگان‌های سبک، استفاده از خودروهای هیبریدی است. این خودروها بدون نیاز به زیرساخت گسترده شارژدهی، می‌توانند نقش مؤثری در گذار به‌سمت ناوگان‌های کم‌کربن ایفا کنند.

• فناوری کاهش زمان روشن ماندن موتور(Idle Reduction)

نصب این فناوری روی خودروهای احتراقی موجود، راهی مؤثر برای کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش آلایندگی خودروها است. این راهکار به‌ویژه برای ناوگان‌هایی که فعالیت مداوم در مناطق شهری یا ایستگاه‌های بارگیری دارند، کاربردی و مؤثر است.

• ناوگان‌های تمام‌برقی

حرکت به‌سوی ناوگان‌های تمام‌برقی نیز، به‌عنوان راهکاری بلندمدت، در دستور کار بسیاری از سازمان‌ها قرار دارد. با این حال، محدودیت‌های زیرساختی، چالش‌های تأمین و تفاوت در میزان دسترسی به برق پایدار در مناطق مختلف، مانعی بالقوه برای توسعه سریع این مدل به‌شمار می‌رود.

• سوخت‌های جایگزین

بررسی و به‌کارگیری سوخت‌های جایگزین همچون بیودیزل، هیدروژن و گاز طبیعی تجدیدپذیر نیز می‌تواند مسیرهایی مکمل یا جایگزین برای کاهش ردپای کربنی ناوگان‌ها باشد. این گزینه‌ها به‌ویژه در مناطقی که زیرساخت پشتیبانی از این سوخت‌ها در حال گسترش است، قابل اجرا و توسعه‌پذیر هستند.

افزون‌بر انتخاب نوع وسیله نقلیه یا سوخت مصرفی، بهینه‌سازی بهره‌برداری از ناوگان نقشی کلیدی در کاهش آلایندگی خودروها ایفا می‌کند. حذف خودروهای بلااستفاده، مدیریت کارآمد برنامه‌های تعمیر و نگهداری و بهره‌گیری از داده‌های عملکرد برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر، از جمله اقداماتی هستند که به بهینه‌سازی مصرف منابع و کاهش هزینه‌های زیست‌محیطی منجر می‌شوند.

بیشتر بخوانید:

با سامانه مدیریت هوشمند ناوگان (FMS) ردپای کربن کسب‌وکارتان را کاهش دهید!

لجستیک سبز؛ مفهومی فراتر از صرفه‌جویی

«لجستیک سبز» رویکردی نوین در مدیریت زنجیره تأمین است که با هدف کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی در فرآیندهایی همچون تأمین، حمل‌ونقل و توزیع کالاها طراحی شده است. امروزه این مفهوم نه‌تنها در اولویت شرکت‌های لجستیکی قرار دارد، بلکه مدیران سایت‌های حمل‌ونقل نیز برای بهینه‌سازی منابع و پاسخ به دغدغه‌های ESG، به‌طور فزاینده‌ای به آن توجه می‌کنند.

اهداف کلیدی لجستیک سبز عبارت‌اند از:

• کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG)
• استفاده بهینه از منابع طبیعی
• جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی
• ترویج بازیافت و چرخه بازگشت منابع

• پیشگامان جهانی لجستیک سبز و هوشمندسازی ناوگان

در ایالات متحده، بسیاری از شرکت‌های بزرگ با بهره‌گیری از راهکارهای هوشمندسازی ناوگان و لجستیک سبز، ردپای کربنی خود را کاهش داده‌اند. به‌عنوان نمونه:

• آمازون با توسعه ناوگان خودروهای برقی و بهینه‌سازی فرآیندهای توزیع، مسیر پایداری را با قدرت دنبال می‌کند.
• UPS با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های صرفه‌جویانه و ناوگان‌های پاک، گام‌های مؤثری در مسیر هوشمندسازی ناوگان برداشته است.
• FedEx نیز با اولویت‌بخشی به پایداری، از سامانه‌های هوشمند برای بهینه‌سازی حمل‌ونقل بهره می‌برد.
• کوکاکولا از راهکارهای سبز در توزیع بهره‌مند شده تا سیستم لجستیکی خود را با استانداردهای محیط‌زیستی هم‌راستا کند.

• ESG و نقش کلیدی هوشمندسازی ناوگان

ESG مفهومی استراتژیک در دنیای کسب‌وکار امروز است که سه بُعد محیط زیست (Environmental)، اجتماعی (Social) و حاکمیتی (Governance) را در بر می‌گیرد. لجستیک سبز به‌ویژه در بعد زیست‌محیطی این چارچوب، نقش پررنگی ایفا می‌کند.

شرکت‌هایی که به دنبال پیاده‌سازی مؤلفه‌های ESG هستند، با بهره‌گیری از هوشمندسازی ناوگان می‌توانند ضمن کاهش آلاینده‌ها، به الزامات پایداری پاسخ دهند و ارزش‌افزوده‌ای پایدار برای ذی‌نفعان خود ایجاد کنند.

هوشمندسازی ناوگان؛ راهی برای کاهش سوخت و آلودگی

استفاده از راهکارهای هوشمندسازی ناوگان، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای ارتقای بهره‌وری عملیاتی و کاهش اثرات زیست‌محیطی در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک است. یکی از کاربردهای شاخص این فناوری‌ها، بهینه‌سازی فرآیند بارگیری از طریق مدیریت بازه‌های زمانی (Time Slot Management) است؛ سیستمی که با زمان‌بندی دقیق ورود و خروج کامیون‌ها، از شکل‌گیری صف‌های طولانی جلوگیری می‌کند.

در بسیاری از سایت‌های لجستیکی، روشن ماندن موتور کامیون‌ها در حالت انتظار نه‌تنها منجر به افزایش بی‌رویه مصرف سوخت می‌شود، بلکه به‌طور مستقیم به انتشار گازهای گلخانه‌ای دامن می‌زند. به‌عنوان مثال، هر کامیون دیزلی به‌طور متوسط حدود ۲.۶ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن (CO2) به ازای مصرف هر لیتر سوخت تولید می‌کند. این در حالی است که مصرف سوخت در کامیون‌های سنگین ممکن است به ۳۰ لیتر در ساعت برسد؛ رقمی که تأثیر چشم‌گیری بر هزینه‌های عملیاتی و محیط زیست دارد.

اجرای سیستم‌های هوشمندسازی ناوگان می‌تواند این چالش‌ها را تا حد زیادی برطرف کند؛ چراکه کاهش زمان انتظار وسایل نقلیه مستقیماً به کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش ردپای کربنی منجر می‌شود. چنین تحولاتی نه‌تنها با اهداف پایداری سازمان‌ها همسو هستند، بلکه نقش مهمی در ارتقای شاخص‌های ESG و کاهش هزینه‌های کل زنجیره تأمین ایفا می‌کنند.

• بهینه‌سازی منابع و کاهش اتلاف در زنجیره تأمین

هوشمندسازی ناوگان نه‌تنها مصرف سوخت، بلکه استفاده از سایر منابع مصرفی مانند روغن و آب را نیز بهینه می‌کند. این بهینه‌سازی زنجیروار بر سایر بخش‌ها تأثیرگذار است و منجر به کاهش هزینه‌ها و آلودگی‌های ثانویه می‌شود.

• دیجیتالی‌سازی فرآیندها؛ گامی دیگر به‌سوی لجستیک پایدار

یکی‌دیگر از مزایای چشمگیر هوشمندسازی ناوگان، حذف کاغذبازی‌های زائد و فرآیندهای دستی است. سیستم‌های مدیریت ناوگان با دیجیتالی‌کردن فرآیندهایی مانند صدور پیش‌فاکتورها و ثبت اسناد حمل‌ونقل، هم در وقت صرفه‌جویی می‌کنند و هم هزینه‌های زیست‌محیطی را کاهش می‌دهند.

بیشتر بخوانید:

اینترنت اشیا در صنعت حمل‌ونقل چگونه می‌تواند چالش‌های این صنعت را حل کند؟

کلام آخر

در مسیر گذار به‌سمت لجستیک پایدار، هوشمندسازی ناوگان نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند. از کاهش صف‌های بارگیری گرفته تا صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و حذف فرآیندهای کاغذی، همگی نشان می‌دهند که بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند، صرفاً یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی است برای دوام، پایداری و رقابت‌پذیری سازمان‌ها در زنجیره تأمین آینده.

سامانه مدیریت هوشمند ناوگان ایرانسل نیز به‌عنوان یکی از نمونه‌های بومی‌سازی‌شده این فناوری، با ارائه راهکارهای یکپارچه مبتنی‌بر اینترنت اشیا (IoT)، این امکان را برای شرکت‌ها فراهم کرده تا با پایش دقیق ناوگان، بهینه‌سازی زمان‌بندی و کاهش هزینه‌ها، گامی مؤثر در جهت تحقق اهداف زیست‌محیطی و اقتصادی بردارند.

شما می‌توانید برای آشنایی دقیق و کامل با این سرویس، کد دستوری ستاره سه مربع (#۳*) را با خطوط ایرانسلی خود شماره‌گیری کنید یا از طریق ایمیل EB@mtnirancell.ir با کارشناسان ما در مجموعه راهکارهای سازمانی ایرانسل در ارتباط باشید.

منبع:

https://www.elementfleet.com/resources/blog/fleet-management-trends-2025-q1-report#1

https://www.dashdoc.com/en/blog/reducing-environmental-impact-fleet-management