پایش استارتاپ‌ها و کسب و کارهای آنلاین
با توجه به رشد و گسترش اکوسیستم استارتاپ‌ها و کسب و کارهای آنلاین در ایران و ورود سرمایه‌گذاران و کسب و کارهای سنتی به آن در سال‌های اخیر، پایش فعالیت‌ها و بازارهای مختلف این اکوسیستم اهمیت بسیار زیادی یافته است.
در سری مقاله‌های پیش‌رو به صورت تخصصی به پایش محیط استارتاپی و کسب و کارهای آنلاین ایران پرداخته و با استفاده از به‌روزترین ابزارها و روش‌های تحقیقاتی، تمام ابعاد این اکوسیستم را مورد بررسی و تحلیل قرار خواهیم داد.
در دهه 80 شاهد شکل‌گیری هسته اولیه کسب و کارهای آنلاین در ایران بودیم با این حال.در سال‌های گذشته، اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین و استارتاپ‌ها در ایران، تغییرات زیادی را شاهد بوده است.
سرویس‌های وبلاگ‌نویسی مانند بلاگفا، پرشین بلاگ و میهن‌بلاگ، خرده‌فروشی‌های آنلاین مانند دیجی‌کالا، شبکه‌های اجتماعی مانند کلوب، نیازمندی‌های آنلاین مانند ایستگاه و غیره بخشی از کسب و کارهای آنلاین مهمی بودند که در این دوره ایجاد شدند.
این اکوسیستم، در دهه 90، با ورود رقبای جدی و بر اثر روندهایی که به وجود آمد، با سرعت بیشتری به رشد خود ادامه داد و در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و تکنولوژی خبرساز شد.
در دهه 90، بالا رفتن ضریب نفوذ کارت‌های بانکی، افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های هوشمند و ارزان قیمت اندرویدی، پایان انحصار اپراتور تلفن همراه رایتل بر اینترنت نسل سوم و امکان ارائه اینترنت‌های نسل سوم و چهارم توسط ایرانسل و همراه اول، سبب بالا رفتن ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت در ایران شد. تبلیغات زیاد اپلیکیشن‌های پرداخت مانند آپ، 780 و 724 جهت انجام خرید و تراکنش در راستای ترویج امکان پرداخت الکترونیک از جمله مواردی بودند که مسیر توسعه تجارت الکترونیکی در ایران را هموار کردند. از طرفی ورود سرمایه‌گذاران خارجی برای تاسیس گروه اینترنتی ایران (مالک کسب و کارهای آنلاین اسنپ، بامیلو، اسنپ فود، اسنپ تریپ و اسکانو) و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر داخلی در کسب و کارهای آنلاین مانند دیجی‌کالا و کافه‌بازار توسط سرآواپارس و رهنما، باعث قدرت گرفتن کسب و کارهای آنلاین شد و تبلیغات گسترده آنلاین و محیطی آنها که برای توسعه کسب و کارشان انجام دادند در ایجاد اعتماد میان مردم عادی و رواج خرید و فروش کالای آنلاین بسیار موثر بود. علاوه بر این کسب و کارهای پلتفرمی مانند اسنپ ، تپسی و الوپیک که برای مردم فرصت درآمدزایی ایجاد کردند، بیش از پیش فضای آنلاین را با زندگی و کسب درآمد مردم عادی گره زدند.
مجموعه عوامل بالا، خلاصه مولفه‌هایی بودند که بر رشد اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین در ایران بسیار تاثیرگذار بودند. اما این رشد در سال‌های اخیر با موانع متعددی نیز روبرو شد.
کسب و کارهای آنلاین به دلیل ذات نوآوری که دارند، از جهاتی باعث تهدید برخی از کسب و کارهای سنتی می‌شوند و مخالفت آنان را بر می‌انگیزند. این یکی از بزرگترین موانعی بود که اسنپ و تپسی درمواجهه با اتحادیه تاکسیرانی و آژانس‌ها و اپلیکیشن دیوار در مواجهه با اتحادیه مشاورین املاک با آن روبرو شدند.
سرویس به اشتراک‌گذاری ویدئو مانند آپارات هم با دو مشکل بزرگ روبرو بود. عدم آشنایی نهادهای قضایی و دولتی با مفهوم و ویژگی‌های پلتفرم آنلاین و رقیبی سنتی و قدرتمند به اسم صدا و سیما از جمله موانعی بود که از سرعت رشد کسب و کارهای آنلاین همچون آپارات کاست. از طرفی دیگر نتایج تحریم‌های اقتصادی که منجر به وجود آمدن مشکلاتی مانند حذف برخی اپلیکیشن‌های ایرانی از روی اپ استور و مسدود شدن گوگل آنالیتیکس برای برخی سایت‌های ایرانی شد، از جمله موانع خارجی بود که فعالیت کسب و کارهای آنلاین را با محدودیت روبرو کردند. یکی دیگر از مهمترین چالش‌های اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین در ایران ضعف قانون‌گذاری و مشکلات مربوط به برخورد نهادهای دولتی و قضایی است که به عنوان مثال میتوان به سایت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت واسط اشاره کرد که طی سال‌های گذشته چندین بار بدون اخطار قبلی و درست پیش از تعطیلات مسدود شدند و به دلیل مشخص نبودن روند پیگیری ، مشکلات آنها به درازا انجامید و این اتفاق برای برخی سایت‌های کاریابی آنلاین نیز مشکل ساز شد .
هم‌زمان با توسعه این اکوسیستم چالش‌های جدیدی اتفاق افتاده است که دلایل اصلی آن را میتوان بالارفتن سطح رقابت و ایجاد قوانین جدید ذکر کرد. به عنوان نمونه میتوان به افزایش رقابت میان اسنپ و تپسی اشاره کرد که رانندگان اسنپ به صورت نرم‌افزاری اجازه نصب اپلیکیشن سفیران تپسی را نداشتند که این مورد حتی به شکایت هم منجر شد و همچنین میتوان به حذف اپلیکیشن اسنپ و اسنپ رانندگان به دلیل رعایت نکردن قوانین کافه بازار اشاره کرد. امروز به سختی میتوان نقش کسب و کارهای آنلاین در تغییر سبک زندگی مردم، تغییر بازی بازارها و تحول برخی صنایع که به واسطه توسعه تکنولوژی‌های جدید شکل گرفته را نادیده گرفت.
در بلاگ بعدی به بررسی دقیق‌تری در مورد اکوسیستم استارتاپ‌ها و کسب و کارهای آنلاین و اتفاقات مهمی که برای اکوسیستم استارتاپی ایران در سال 98 رخ داد، خواهیم پرداخت.
با ما همراه باشید.
منابع:
نظرات و پیشنهادات