۲۶ مرداد ۱۴۰۴
۱۰ روش احراز هویت برای ورود مطمئن به دنیای دیجیتال امروز!
در دنیای پرشتاب دیجیتال که دادهها و هویتها ارزشمندترین داراییهای هر سازمان محسوب میشوند، «احراز هویت» به یکی از ارکان بنیادین امنیت اطلاعات تبدیل شده است. دیگر دوران تکیه صرف بر رمزهای عبور ساده گذشته است؛ امروز روشهای نوینی مانند احراز هویت چندمرحلهای، بیومتریک رفتاری، ورود بدون رمز و حتی هویت غیرمتمرکز، چشمانداز جدیدی را ترسیم کردهاند. این تحول نهتنها پاسخی به تهدیدات پیچیده سایبری است، بلکه تلاشی در جهت تجربهای امن، آسان و شخصیسازیشده برای کاربران به شمار میرود. در این مقاله به مهمترین روندها و روشهای احراز هویت خواهیم پرداخت.
احراز هویت چیست؟
احراز هویت فرایند تأیید هویت یک کاربر یا سیستم است. این فرایند، یکی از عناصر حیاتی در حوزه امنیت محسوب میشود و تضمین میکند که تنها افراد یا نهادهای مجاز، به اطلاعات حساس یا سیستمهای خاص دسترسی داشته باشند.
روشهای مختلفی برای احراز هویت وجود دارد که شامل عوامل مبتنی بر دانش (مانند چیزی که میدانید؛ مثلاً رمز عبور)، عوامل مبتنی بر مالکیت (چیزی که در اختیار دارید؛ مثل توکن امنیتی) و عوامل مبتنی بر ویژگیهای ذاتی (چیزی که هستید؛ مانند اثر انگشت) میشوند.
در سالهای اخیر، احراز هویت با سرعت بالایی متحول شده است. تکنولوژیهایی مانند احراز هویت بدون رمز عبور، احراز هویت چندمرحلهای (MFA) و روشهای ورود با شبکههای اجتماعی، در حال متحولکردن سیستمهای احراز هویت هستند و امنیت و دسترسپذیری را افزایش دادهاند. این تحولات، روندهای مشخصی را آشکار کردهاند و تعاملات نوینی را بهوجود آوردهاند که پیشبینی میشود در سالهای آینده بر بازار احراز هویت غالب شوند.
آشنایی با انواع روشهای احراز هویت
در ادامه، با مهمترین و پرکاربردترین روشهای احراز هویت آشنا میشویم.
۱.احراز هویت بدون رمز عبور
احراز هویت بدون رمز عبور، وابستگی به رمزهای عبور سنتی (که اغلب نقطهضعف امنیت هستند) را از بین میبرد. این روش از شیوههای امنتری مانند بیومتریک، توکنهای سختافزاری و لینکهای جادویی (magic links) بهره میبرد. برخی از رایجترین روشهای احراز هویت بدون رمز عبور عبارتاند از:
- احراز هویت بیومتریک (Biometrics): این روش احراز هویت برای تأیید هویت افراد از ویژگیهای فیزیکی منحصربهفرد مانند اثر انگشت، شناسایی چهره یا تشخیص صدا استفاده میکند. این روش بهدلیل دشواری در جعل، هم ایمن و هم کاربرپسند است.

- توکنهای امنیتی: توکنهای امنیتی، دستگاههای فیزیکی مانند کلید USB یا کارتهای هوشمند هستند که کاربر بهمنظور دسترسی به سیستم یا حساب، باید آنها را در اختیار داشته باشد. این توکنها معمولاً کدهای موقت تولید میکنند یا مستقیماً با سیستم تعامل دارند تا احراز هویت را انجام دهند.
- لینکهای جادویی: (Magic Links) به لینکهایی گفته میشود که به ایمیل یا دستگاه همراه کاربران ارسال میشوند و با کلیک روی آنها دسترسی ایجاد میشود. این روش کاربری آسانی دارد و با توجه به نیاز به دسترسی به ایمیل یا موبایل فرد، خطر فیشینگ را کاهش میدهد.
- رمزهای یکبار مصرف (OTP): کدهای موقتی که از طریق پیامک، ایمیل یا برنامههای تولید رمز مانند Google Authenticator ارسال میشوند. این رمزها تنها یکبار قابل استفاده هستند و در مدت کوتاهی منقضی میشوند، بنابراین امنیت بالاتری نسبت به رمزهای ایستا دارند.
۲.احراز هویت مبتنی بر رفتار (Behavioral Biometrics)
احراز هویت مبتنی بر رفتار، با تحلیل الگوهای رفتاری افراد، بهصورت مداوم و بدون ایجاد مزاحمت برای کاربر، هویت آنها را تأیید میکند. بر خلاف روشهای سنتی بیومتریک که بر ویژگیهای فیزیکی و ایستا تمرکز دارند، احراز هویت مبتنی بر رفتار به رفتارهای پویا و منحصربهفرد هر فرد توجه میکند. مهمترین جنبههای این روش عبارتاند از:
- الگوی تایپ: در این روش فاکتورهایی مانند سرعت، ریتم و فاصله زمانی بین فشردن کلیدها هنگام تایپ بررسی میشود. هر فرد دارای الگوی تایپی خاص خود است که میتوان از آن برای احراز هویت استفاده کرد.
- حرکات ماوس: تحلیل نحوه حرکت ماوس شامل سرعت، مسیر و الگوی کلیک مواردی است که در این روش مورد بررسی قرار میگیرند. بازسازی دقیق این حرکات توسط هکرها بسیار دشوار است.
- تعامل با صفحه لمسی: در دستگاههای همراه، شاخصهایی مانند نحوه لمس صفحه، کشیدن (Swipe) و ضربه زدن کاربر روی صفحه نمایش شناسایی میشوند. فشار واردشده به صفحه و زاویه لمس نیز میتوانند شاخصهای منحصربهفرد دیگری برای این روش احراز هویت باشند.
- الگوهای پیمایش: در این قسمت نحوه حرکت کاربر در یک اپلیکیشن یا وبسایت ردیابی میشود. کاربران دائمی معمولاً مسیرهای مشخصی را دنبال میکنند که قابلشناسایی است.
۳.گسترش احراز هویت چندمرحلهای (Multi-Factor Authentication)
احراز هویت چندمرحلهای یا MFA، مکانیزمی امنیتی است که از کاربر میخواهد دو یا چند عامل را برای تأیید هویت خود ارائه کند. گسترش این روش در سال ۲۰۲۴، ناشی از پیچیدگی روزافزون تهدیدهای سایبری و نیاز به محافظت بیشتر است. مهمترین روندهای این گسترش عبارتاند از:
- ادغام بیومتریکها: بسیاری از سازمانها از تکنولوژیهایی بیومتریک مانند اثر انگشت و تشخیص چهره در راهکارهای MFA خود بهره میبرند. این روشها امنیت بالایی دارند و نیاز به استفاده از رمز عبور را کاهش میدهند.

- احراز هویت مبتنی بر موقعیت مکانی: در این روش از موقعیت جغرافیایی فرد بهعنوان یک عامل امنیتی استفاده میشود. در صورت تلاش برای ورود از مکانی غیرمعمول، سیستم ممکن است مراحل تأیید بیشتری را درخواست کند.
- رمزهای یکبارمصرف مبتنی بر زمان (TOTP): در این شیوه احراز هویت کدهایی موقت از طریق اپلیکیشنهای احراز هویت تولید و پس از مدت کوتاهی منقضی میشوند. این روش، لایه امنیتی مضاعفی را به فرایند ورود اضافه میکند.
- احراز هویت چندمرحلهای تطبیقی (Adaptive MFA): در این روش، سطح احراز هویت با توجه به میزان ریسک ورود، بهصورت پویا تنظیم میشود. برای مثال، ورود از یک دستگاه شناختهشده ممکن است تنها نیازمند رمز عبور باشد، درحالیکه برای ورود از یک دستگاه ناشناس به فاکتورهای شناسایی بیشتری نیاز است.
- اعلانهای فوری(Push Notification) : در این شیوه احراز هویت، برای تأیید ورود، یک اعلان (نوتیفیکیشن) به دستگاه همراه کاربر ارسال میشود. این روش ساده، کاربرپسند و درعینحال ایمن است؛ چرا که به دستگاه ثبتشده کاربر وابسته است.
۴.ورود از طریق شبکههای اجتماعی (Social Login)
احراز هویت از طریق شبکههای اجتماعی، روشی برای احراز هویت است که به کاربران اجازه میدهد با استفاده از حسابهای شبکه اجتماعی خود وارد سایتهای دیگر شوند. این روش، فرایند ثبتنام و ورود را سادهتر کرده و مزایای متعددی دارد:
- سهولت استفاده: با این شیوه ورود، کاربران نیازی به ساخت و بهخاطر سپردن حساب جدید ندارند و تنها با یک کلیک میتوانند وارد شوند.
- اطلاعات تأییدشده: وبسایتها میتوانند از اطلاعات تأییدشدهای مانند ایمیل و مشخصات پروفایل بهرهمند شوند که احتمال وجود حسابهای جعلی یا تکراری را کاهش میدهد.
- امنیت بالا: شبکههای اجتماعی معمولاً از پروتکلهای امنیتی پیشرفته مانند MFA و سیستمهای تشخیص تقلب (fraud detection) بهره میبرند که در نهایت امنیت حسابها را تقویت میکند.
- دادههای تحلیلی: سازمانها میتوانند از طریق اطلاعات دریافتی از ورود به شبکههای اجتماعی، به شناخت بهتری از رفتار و علایق کاربران برسند و خدمات خود را هدفمندتر ارائه دهند.
بااینحال، ورود از طریق شبکههای اجتماعی چالشهایی را نیز به همراه دارد. این روش نیازمند اعتماد به پلتفرمهای اجتماعی برای حفظ امنیت و حریم خصوصی دادههاست. همچنین در صورت بهخطر افتادن حساب شبکه اجتماعی کاربر، احتمال دارد دسترسی او به چندین سرویس دیگر نیز مختل شود.
۵.احراز هویت یکپارچه (Single Sign-On – SSO)
احراز هویت یکپارچه یا SSO، فرایندی است که به کاربران اجازه میدهد با یک مجموعه از اطلاعات هویتی (مانند نام کاربری و رمز عبور)، به چندین سیستم یا اپلیکیشن دسترسی داشته باشند. این روش ضمن سادهسازی فرایند ورود، با کاهش خستگی ناشی از بهخاطر سپردن چندین رمز عبور، تجربه کاربری و امنیت را بهبود میبخشد. مهمترین ویژگیهای شناسایی یکپارچه عبارتاند از:
- احراز هویت متمرکز: کاربر تنها یکبار از طریق یک ارائهدهنده هویت مرکزی (Identity Provider) احراز هویت میشود و سپس به سایر سیستمهای متصل دسترسی پیدا میکند. این موضوع، تعداد درخواستهای ورود را کاهش داده و تجربهای روانتر را برای کاربران ایجاد میکند.
- افزایش امنیت: با کاهش تعداد رمزهای عبور مورد نیاز، احتمال استفاده مجدد از رمزها و آسیبپذیریهای مرتبط با آن کاهش مییابد. همچنین احراز هویت متمرکز امکان اعمال سیاستهای امنیتی دقیقتری را فراهم میسازد.
- مدیریت سادهتر کاربران: احراز هویت یکپارچه برای مدیران سیستم باعث تسهیل مدیریت حسابهای کاربری شده و امکان اعمال سریع سیاستهای امنیتی، پایش دسترسیها و مدیریت ساده حسابها را فراهم میکند.
- بهبود تجربه کاربری: کاربران میتوانند بدون وارد کردن مکرر اطلاعات، به اپلیکیشنهای مختلف دسترسی پیدا کنند که این موضوع باعث کاهش ناسازگاری (Friction) و افزایش بهرهوری میشود.
- قابلیت مقیاسپذیری: راهکارهای احراز هویت یکپارچه برای تعداد زیادی از کاربران و اپلیکیشنها قابلتوسعه بوده و برای سازمانهایی با اندازههای مختلف مناسباند.
با این حال، این روش احراز هویت ممکن است چالشهایی را نیز به همراه داشته باشد؛ از جمله وجود یک نقطه شکست مشترک. درصورتیکه ارائهدهنده هویت مرکزی دچار اختلال یا نفوذ شود، ممکن است دسترسی به تمام سیستمهای متصل تحتتأثیر قرار گیرد.
۶.هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity)
هویت غیرمتمرکز، رویکردی نوین در احراز هویت است که در آن افراد، کنترل کاملی بر هویت دیجیتال خود دارند و از تکنولوژی بلاکچین یا دفتر کل توزیعشده در آن استفاده میشود. در این مدل، کنترل اطلاعات هویتی از نهادهای متمرکز به خود کاربران منتقل میشود. مزایا و ویژگیهای کلیدی عبارتاند از:
- کنترل کاربر: در این روش خود کاربران، مالک و کنترلکننده اطلاعات هویتی خود هستند و میتوانند تعیین کنند که چه اطلاعاتی را با چه افرادی به اشتراک بگذارند؛ این موضوع به رعایت حریم خصوصی و افزایش امنیت کمک میکند.
- کاهش ریسک: با حذف وابستگی به ارائهدهندگان هویت متمرکز، احتمال وقوع حملات سایبری گسترده به دادههای کاربران بهطور چشمگیری کاهش مییابد؛ چرا که اطلاعات در سراسر شبکه توزیع میشود.
- قابلیت تعاملپذیری: سیستمهای هویت غیرمتمرکز قابلیت کار در بسترهای گوناگون را دارند؛ بنابراین کاربران میتوانند با یک مجموعه اطلاعات هویتی در محیطهای مختلف احراز هویت شوند.
- افزایش حریم خصوصی: تکنولوژیهایی مانند اثبات بدون دانش (Zero-Knowledge Proofs) امکان تأیید هویت یا برخی ویژگیها را بدون افشای دادههای حساس فراهم میسازد.
- مقاومت در برابر اختلالات: ماهیت غیرمتمرکز شبکه، آن را در برابر قطعیها و دستکاری مقاوم میسازد و وابستگی به یک نقطه خاص را حذف میکند.
با وجود مزایای متعدد، هویت غیرمتمرکز هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و هنوز چالشهایی مانند پذیرش گسترده، سازگاری بین سیستمها و اطمینان از امنیت و کاربرپسند بودن این تکنولوژی همچنان وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
تکنولوژی بلاکچین؛ آینده امنیت و اعتماد در دنیای دیجیتال
بلاکچین و تاثیر آن بر کسب و کارها
۷.احراز هویت تطبیقی (Adaptive Authentication)
احراز هویت تطبیقی، روشی پویا و مبتنی بر ریسک است که فرایند احراز هویت را با توجه به زمینه و سطح خطر هر تلاش برای ورود، بهصورت هوشمند تنظیم میکند. این روش امنیت را افزایش داده و تجربه کاربری را متناسب با موقعیت، شخصیسازی میکند. مؤلفههای اصلی این رویکرد عبارتاند از:
- تحلیل زمینهای: به بررسی عواملی مانند موقعیت مکانی کاربر، نوع دستگاه، زمان دسترسی و وضعیت شبکه میپردازد. تلاشهایی با زمینههای غیرمعمول یا پرخطر، نیازمند مراحل تأیید بیشتر هستند.
- تحلیل رفتاری: در این روش الگوهای رفتاری کاربر با الگوهای معمول او مطابقت داده میشود و هرگونه انحراف از رفتار نرمال میتواند به احراز هویت مرحلهای منجر شود.
- احراز هویت مبتنی بر ریسک: در این روش نیز سطح ریسک هر تلاش برای ورود، بهصورت آنی سنجیده میشود. تلاشهای کمخطر ممکن است تنها با یک رمز عبور تأیید شوند، درحالیکه ورودهای پرریسک نیاز به روشهای پیچیدهتری دارند.
- استفاده از یادگیری ماشین: در این روش احراز هویت از الگوریتمهای یادگیری ماشین برای تحلیل مداوم رفتار کاربران و شناسایی تهدیدهای جدید استفاده میشود. این الگوریتمها بهمرور دقیقتر و مؤثرتر میشوند.
بیشتر بخوانید:
تحلیل رفتار مصرفکننده با یادگیری ماشین
- احراز هویت مرحلهای: در این روش در صورت تشخیص ریسک بالا، سیستم، مراحل اضافی احراز هویت را فعال میکند. برای مثال، ورود از یک دستگاه شناختهشده تنها با رمز عبور انجام میشود، اما ورود از یک دستگاه ناشناس نیاز به اثر انگشت یا کد تأیید دارد.
۸.احراز هویت مبتنی بر بیاعتمادی مطلق (Zero Trust Authentication)
احراز هویت مبتنی بر بیاعتمادی مطلق یا همان احراز هویت با اعتماد صفر بر این اصل استوار است که هیچ کاربر یا دستگاهی، چه در داخل و چه در خارج از شبکه، نباید بهصورت پیشفرض قابل اعتماد باشد. در این رویکرد، هویت کاربران و دستگاهها بهطور مداوم بررسی میشود و دسترسیها با دقت و محدودیت بالا کنترل میشوند. ویژگیهای کلیدی آن عبارتاند از:
- تأیید مداوم: کاربران و دستگاهها بهصورت دورهای و در مدت زمان استفاده از سیستم، مجدداً احراز هویت میشوند، نه فقط در لحظه ورود. این موضوع، امنیت مداوم را تضمین میکند.
- حداقل سطح دسترسی: دسترسیها تنها به میزان لازم برای انجام وظایف تخصیص داده میشوند تا در صورت نقض امنیت، خسارات به حداقل برسد.
- ریزتقسیمبندی شبکه (Micro-Segmentation): در این روش شبکه با هدف دستیابی به سیاستهای دسترسی مستقل به بخشهای مجزا تقسیم میشود. این کار مانع از حرکت آزاد هکرها در داخل شبکه و محدود کردن دامنه نفوذ میشود.
- استفاده از احراز هویت چندلایه: در این شیوه احراز هویت، روشهای مختلف مانند MFA، بیومتریک و اعتماد به دستگاه برای تقویت امنیت با یکدیگر ترکیب میشوند. این موضوع دسترسی غیرمجاز را دشوارتر میکند.
- پایش پیوسته: در این شیوه نیز از نظارت آنی و تحلیل دادهها برای شناسایی فعالیتهای مشکوک استفاده میشود که تشخیص ناهنجاریها، تحلیل رفتاری و استفاده از ادغام هوش تهدید (Threat Intelligence Integration) را شامل میشود.

۹.احراز هویت با حفظ حریم خصوصی (Privacy-Preserving Authentication)
احراز هویت با حفظ حریم خصوصی، رویکردی نوین در راستای تأیید هویت کاربران بدون افشای اطلاعات شخصی آنهاست. این رویکرد به نگرانیهای فزاینده پیرامون حفاظت از دادهها پاسخ داده و به سازمانها کمک میکند تا با مقررات سختگیرانه حریم خصوصی همراستا باشند. مهمترین تکنیکهای مورد استفاده در این مدل عبارتاند از:
- اثبات بدون دانش(Zero-Knowledge Proofs) : به کاربران امکان میدهد هویت خود یا برخی ویژگیهای خاص را بدون افشای اطلاعات واقعی اثبات کنند.
- رمزنگاری همریخت یا رمزنگاری همومورفیک (Homomorphic Encryption): رمزنگاری همریخت یا رمزنگاری همومورفیک امکان انجام محاسبات روی دادههای رمزنگاریشده را بدون نیاز به رمزگشایی آنها فراهم میکند. این تکنولوژی بهویژه در پردازش اطلاعات حساس بدون افشای محتوای اصلی مؤثر است.
- اعتبارنامههای ناشناس(Anonymous Credentials) : به کاربران اجازه میدهد بدون افشای هویت واقعی خود، احراز هویت شوند. این قابلیت توازن بین حفظ حریم خصوصی و کنترل دسترسی را برقرار میسازد.
- کاهش حداقلی دادهها(Data Minimization) : در این روش، تنها اطلاعاتی که برای احراز هویت ضروری است، جمعآوری و پردازش میشود. این اقدام، ریسک افشای دادههای غیرضروری را کاهش میدهد.
- طراحی مبتنی بر حریم خصوصی(Privacy by Design) : در این بخش نیز اصول حفظ حریم خصوصی از ابتدا در طراحی سیستمهای احراز هویت لحاظ میشوند که شامل شفافیت در نحوه مدیریت دادهها، دریافت رضایت آگاهانه از کاربر و سیاستهای واضح در حفظ اطلاعات است.
۱۰.شناسایی و واکنش به تهدیدهای هویتی (Identity Threat Detection and Response – ITDR)
شناسایی و واکنش به تهدیدات هویتی (ITDR)، شامل نظارت مداوم و تحلیل دادههای مربوط به احراز هویت با هدف کشف و مقابله آنی با تهدیدهای مربوط به هویت کاربران است. این راهکار نقش مهمی در حفظ امنیت و یکپارچگی سیستمهای احراز هویت ایفا میکند. اجزای اصلی ITDR شامل موارد زیر است:
- پایش آنی: فعالیتهای احراز هویت در سیستمها و اپلیکیشنها بهطور مداوم زیر نظر گرفته میشود تا هر رفتار مشکوکی بهمحض رخ دادن شناسایی و فوراً نسبت به آن واکنش نشان داده شود.
- تحلیل پیشرفته: با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، الگوهای رفتاری و دادههای احراز هویت تحلیل میشوند تا فعالیتهای غیرعادی مانند ورودهای غیرمجاز یا سوءاستفاده از اعتبارنامهها شناسایی شود.
بیشتر بخوانید:
تحول دیجیتال با هوش مصنوعی و اینترنت اشیا
- یکپارچهسازی با اطلاعات تهدیدها: اطلاعات بهروز از منابع بیرونی تهدیدات سایبری در سیستم ادغام میشود تا بتوان حملات جدید یا آسیبپذیریهای تازه را سریعتر شناسایی و خنثی کرد.
- پاسخ خودکار: در صورت تشخیص تهدید، سیستم بهصورت خودکار اقداماتی مانند مسدودسازی تلاش مشکوک برای ورود، فعالسازی احراز هویت چندمرحلهای یا اطلاعرسانی به تیم امنیتی را اجرا میکند.
- تحلیل رویدادها: ابزارهایی برای بررسی دقیق وقایع امنیتی فراهم است که امکان ردیابی منشأ حمله، ارزیابی اعتبارنامههای آسیبدیده و شناسایی سیستمهای تحت تأثیر را فراهم میسازد.
بیشتر بخوانید:
دفاع از حریم دیجیتال: روندهای برتر امنیت سایبری در سال ۲۰۲۴
امنیت سایبری در عصر دیجیتال: محافظت از دادهها در دنیای آنلاین
۱۰ تهدید امنیت سایبری که در سال ۲۰۲۵ باید مراقب آنها باشید!
کلام آخر
روندهایی مانند احراز هویت بدون رمز عبور، بیومتریک رفتاری و احراز هویت تطبیقی، بیانگر تغییر رویکرد به سمت راهکارهای هوشمند، امن و متناسب با زمینههای مختلف هستند. در این مسیر، سازمانها باید استراتژیهای احراز هویت خود را بهروزرسانی کرده و به تعادلی میان امنیت، سهولت استفاده و حفظ حریم خصوصی دست یابند. آینده احراز هویت، مبتنی بر اعتماد صفر، شخصیسازی پویا و بهرهگیری از تکنولوژیهایی است که هویت را نهتنها تأیید، بلکه از آن محافظت میکنند.
در این راستا، سرویس یلونام ایرانسل، بهعنوان یک راهکار یکپارچه و هوشمند برای احراز هویت و امضای دیجیتال، بستری ایمن، سریع و بدون نیاز به مراجعات حضوری را برای سازمانها، کسبوکارها و کاربران فراهم کرده است. این سیستم با پشتیبانی از احراز هویت پایه و پیشرفته (مانند تطبیق چهره و زندهسنجی) و امضای دیجیتال شخصی و سازمانی، راهکاری ایدهآل برای مدیریت هویت در عصر دیجیتال بهشمار میرود. برای بهرهمندی از خدمات یلونام و آشنایی بیشتر با راهکارهای سازمانی ایرانسل، کافیست از طریق ایمیل EB@mtnirancell.ir با کارشناسان ما در تماس باشید.
منبع:
https://www.tripwire.com/state-of-security/authentication-trends
اخبار مرتبط


مدیریت هوشمند ناوگان زنجیره سرد؛ کلید حفظ کیفیت و سلامت محصولات حساس به دما
